„Maraisa porté la Viole a son plus haute degré de perfection“
„Marais wzniósł violę na najwyższy szczyt doskonałości“
Titon du Tillet 1732
Marin Marais(1656-1728), niezrównany wirtuoz violi da gamba, jest jedną z najważniejszychpostaci życia muzycznego końca XVII i początku XVIII wieku we Francji. Całe swoje życie spędził w Paryżu, większość w służbie króla Ludwika XIV. Służył Królowi Słońce jako Ordinaire de la musique de la Chambre du Roi i ściśle współpracował z Lullym w Acadèmie Royale de Musique. Marais był cenionym kompozytorem operowym i najważniejszym kompozytorem swojego instrumentu, violi da gamba. Opublikował pięć ksiąg utworów na violę, zawierających łącznie ok. 650 utworów. Jego muzyka charakteryzuje się wyrafinowaną harmonią i melodyczną elegancją, przejrzystą strukturą, wyszukaną ornamentyką oraz głębokim człowieczeństwem i swoistym ciepłem.
Źródła historyczne podają, iż nikt nie przewyższał go w grze na violi, adorównywał mu tylko jeden człowiek: Antoine Forqueray. Opisywano ich natomiast odmiennie: mówiono, że Marais grał jak anioł, Forqueray jak diabeł. Syn Forqueray'a, Jean-Baptiste-Antoine, opublikował po śmierci ojca księgęutworów na violę, twierdząc, iż ich autorem jest jego ojciec. Te spektakularne utwory należą do najtrudniejszych kompozycji jakie kiedykolwiek napisano na violę da gamba.
Marin Marais był również uznanym nauczycielem. Niektóre z jego 19 dziecikształcąc się pod jego okiem także stały się słynnymi wirtuozami, m.in. Roland Marais, który wydał dwie księgi wspaniałych utworów na violę. Prawdopodobnie Charles Dollé także był jednym z uczniów Marais. W muzyce Dollégo widoczny jest głęboki podziw dla mistrza, wymaga ona także niezwykłej wirtuozerii.
Le Monde maresienne, świat pełen najwspanialszej i najbardziej wyrafinowanej muzyki, skończył się wraz ze śmiercią Marais. Ale wciąż istnieje, czekając na ponowne odkrycie i przywrócenie do życia.
Matthias Bergmann
sobota, 3 września 2022
godz. 19:00 (po Mszy)
Bazylika im. NMP w Inowrocławiu
MATTHIAS BERGMANN - viola da gamba
DOROTA ZIMNA - klawesyn
Program
kompozycje mistrzów violi
Marin Marais (1656-1728)
Antoine Forqueray (1672-1745)
Roland Marais (ok. 1688-ok. 1750)
Charles Dollé (1710-1755)
Pod koniec XVI i w pierwszej połowie XVII wieku muzyka polskaprzeżywała nadzwyczajny rozkwit, co wiązało się m.in. z zaspokajaniem
muzycznych pasji ówczesnych władców: Zygmunta III Wazy i jego następcy — Władysława IV. Dzięki staraniom i hojności Zygmunta III sprowadzono z Rzymu kilkunastu znakomitych muzyków, którzy zasilili skład kapeli królewskiej. Wśród nich był m.in. słynny madrygalista Luca Marenzio. Po przeprowadzce całego dworu z Krakowa do Warszawy na stanowisko kapelmistrza powoływano wyłącznie Włochów: Asprilio Pacellego, Giovanniego Francesco Aneria, Marco Schacciego. W okresie dyrekcji tego ostatniego (1623-1649) zespół rozrósł się do ok. 50 muzyków i zyskał międzynarodowy prestiż.
W 1619 roku wkapeli królewskiej został zatrudniony jako skrzypek Adam Jarzębski (ok. 1590-1649) — pierwszy polski twórca muzykiczysto instrumentalnej, utrzymanej we wczesnobarokowym stylu. Jarzębski miał okazję zapoznać się z kompozytorskimi nowinkami podczas licznych podróży, a także w trakcie rocznego pobytu we Włoszech (1615). W tym okresie powstała prawdopodobnie większość z 27 utworów zachowanych w rękopisie Canzoni e Concerti, datowanym na 1627rok. Ten unikatowy zbiór zawiera: 12 concerti na dwa głosy i bassocontinuo, będących parafrazami utworów wokalnych różnych kompozytorów (takich jak G. Gabrieli, G. P. da Palestrina czy O. di Lasso); 10 concerti natrzy głosy i b.c., będących w pełni owocem inwencji Jarzębskiego (ich tytuły nawiązują do miejsc, które odwiedził kompozytor, np. Berlinesa, Königsberga,bądź przybliżają charakter utworu, np. słynna Tamburetta); 5 czterogłosowych canzon. W programie koncertuznalazło się m.in. Concerto secondo a due, w którym Jarzębski zawarłcytaty melodii kolęd: łacińskiej Resonetin laudibus oraz staropolskiej Nuż my, dziatki, zaśpiewajmy z weselem (zachowanej w Kancjonale puławskim z 1558 roku).
Na dworze Władysława IV działał także inny wybitny kompozytor — MarcinMielczewski (ok. 1600-1651), rówieśnik i kolega Jarzębskiego z kapelikrólewskiej. Po raz pierwszy został wymieniony w gronie członków zespołu w dokumencie z 1639 roku. W twórczości Mielczewskiego można wyróżnić dwa równolegle kultywowane nurty: stileantico i stile moderno, co byłodość charakterystyczną praktyką wśród kompozytorów wczesnobarokowych. Z jednej strony, nadal uprawiał muzykę religijną utrzymaną w stylu późnorenesansowej polifonii a cappella, z drugiej natomiast, próbował swoich sił w seconda prattica, piszącwokalno-instrumentalne koncerty kościelne i instrumentalne canzony. CanzonyMielczewskiego, przeznaczone na duet skrzypcowy i basso continuo lub dwoje skrzypiec, fagot (puzon lub wiolonczelę) i b.c., są bardziej rozbudowane i reprezentują dużo dojrzalszy styl barokowy niż concerti Jarzębskiego.Pośród tego typu utworów wyróżnia się Canzonaprima à 2, zarówno ze względuna największe rozmiary, jak i na wprowadzenie cytatów z polskiej muzyki popularnej (np. melodia pieśni Ach, meczek) i tanecznej (m.in. rytmymazura i poloneza).
Cysterski mnich Stanisław Sylwester Szarzyński jestreprezentantem pokolenia kompozytorów działających na przełomie XVII i XVIII wieku, czyli w okresie dojrzałego baroku. Zasłynął jako obdarzony nieprzeciętną inwencją melodyczną twórca koncertów kościelnych (m.in. urokliwe Jesu spes mea) oraz bardziej rozbudowanych kantat (Completorium, Litania cursoria), w których zaznaczają się wyraźne wpływy muzyki włoskiej. Jedynym utworem czysto instrumentalnym Szarzyńskiego, jaki dotrwał do naszych czasów dzięki kopii z 1706 roku, jest Sonata na dwoje skrzypiec i organy.
Michał Zieliński
niedziela, 2 października 2022
godz. 18:00 (po Mszy)
Bazylika im. NMP w Inowrocławiu
zespół INTEMPERATA w składzie
Michał Marcinkowski skrzypce
Marcin Tarnawski skrzypce
Ewa Witczak viola da gamba
Matthias Bergmann viola da gamba
Klaudyna Żołnierek teorba
Maria Wilgos gitara barokowa
Dorota Zimna klawesyn
Elżbieta Izdebska recytacje
Program
Koncert kameralny muzyki polskiego baroku
Program „Cuda świata: XVII-wieczna angielska Maska” prezentuje muzykę angielską z czasów, gdy na dworze angielskich królów popularne były inscenizacje muzyczne zwane „maskami”. Na dworze angielskim w XVI i XVII wieku organizowano imponujące, trwające niejednokrotnie cały wieczór spektakle muzyczno-taneczne, w których brali udział tancerze, aktorzy, śpiewacy, instrumentaliści, znaczące osobistości, a nieraz nawet sam Król czy Królowa. Najznamienitsi poeci, kompozytorzy, projektanci, choreografowie, technicy i architekci byli angażowani przy realizacji tych spektakularnych, pełnych efektów specjalnych widowisk. Zespół Echo du Danube z pieśni, tańców i poezji angielskiej stworzył swoją własną "Maskę".
Kolekcja pieśni lutniowych Johna Maynarda pt. „The XII Wonders of the World” (12 cudów świata), w której znaleźć można ironiczne i satyryczne portrety osób i ich zawodów, czasem także konkretnych, znanych osobistości, stała się podstawą kontekstu tematycznego tej nowo zaaranżowanej maski. Poszczególne jej części to sceny obrazujące życie, miłość i śmierć, prawdziwe "cuda świata". Koncert „Cuda świata: XVII-wieczna angielska Maska" to ciekawe spojrzenie na praktykę muzyczną XVII wiecznej Anglii a jednocześnie ukazanie w jaki sposób historyczne inspiracje mogą stanowić pretekst do kreowania autorskich programów muzycznych. Do realizacji projektu zespół Echo du Danube dobrał interesujący i barwny zestaw instrumentów w połączeniu ze śpiewem.
Christian Zincke
niedziela, 30 października 2022
godz. 18:00
Sala Koncertowa im. Ireny Dubiskiej
PSM I i II st. w Inowrocławiu
zespół ECHO DU DANUBE w składzie
Hannah Morrison sopran
Rob Wyn Jones narrator
Elisabeth Seitz psałterium
Martin Jopp skrzypce barokowe
Thomas Boysen lutnia
Johanna Seitz harfa
Christian Zincke viola da gamba
Michele Claude instrumenty perkusyjne
Program
XVII-wieczna muzyka angielska