Pod koniec XVI i w pierwszej połowie XVII wieku muzyka polska przeżywała nadzwyczajny rozkwit, co wiązało się m.in. z zaspokajaniem muzycznych pasji ówczesnych władców: Zygmunta III Wazy i jego następcy — Władysława IV. Dzięki staraniom i hojności Zygmunta III sprowadzono z Rzymu kilkunastu znakomitych muzyków, którzy zasilili skład kapeli królewskiej. Wśród nich był m.in. słynny madrygalista Luca Marenzio. Po przeprowadzce całego dworu z Krakowa do Warszawy na stanowisko kapelmistrza powoływano wyłącznie Włochów: Asprilio Pacellego, Giovanniego Francesco Aneria, Marco Schacciego. W okresie dyrekcji tego ostatniego (1623-1649) zespół rozrósł się do ok. 50 muzyków i zyskał międzynarodowy prestiż.

W 1619 roku w kapeli królewskiej został zatrudniony jako skrzypek Adam Jarzębski (ok. 1590-1649) — pierwszy polski twórca muzyki czysto instrumentalnej, utrzymanej we wczesnobarokowym stylu. Jarzębski miał okazję zapoznać się z kompozytorskimi nowinkami podczas licznych podróży, a także w trakcie rocznego pobytu we Włoszech (1615). W tym okresie powstała prawdopodobnie większość z 27 utworów zachowanych w rękopisie Canzoni e Concerti, datowanym na 1627 rok. Ten unikatowy zbiór zawiera: 12 concerti na dwa głosy i basso continuo, będących parafrazami utworów wokalnych różnych kompozytorów (takich jak G. Gabrieli, G. P. da Palestrina czy O. di Lasso); 10 concerti na trzy głosy i b.c., będących w pełni owocem inwencji Jarzębskiego (ich tytuły nawiązują do miejsc, które odwiedził kompozytor, np. Berlinesa, Königsberga, bądź przybliżają charakter utworu, np. słynna Tamburetta); 5 czterogłosowych canzon. W programie koncertu znalazło się m.in. Concerto secondo a due, w którym Jarzębski zawarł cytaty melodii kolęd: łacińskiej Resonetin laudibus oraz staropolskiej Nuż my, dziatki, zaśpiewajmy z weselem (zachowanej w Kancjonale puławskim z 1558 roku).

Na dworze Władysława IV działał także inny wybitny kompozytor — Marcin Mielczewski (ok. 1600-1651), rówieśnik i kolega Jarzębskiego z kapeli królewskiej. Po raz pierwszy został wymieniony w gronie członków zespołu w dokumencie z 1639 roku. W twórczości Mielczewskiego można wyróżnić dwa równolegle kultywowane nurty: stile antico i stile moderno, co było dość charakterystyczną praktyką wśród kompozytorów wczesnobarokowych. Z jednej strony, nadal uprawiał muzykę religijną utrzymaną w stylu późnorenesansowej polifonii a cappella, z drugiej natomiast, próbował swoich sił w seconda prattica, pisząc wokalno-instrumentalne koncerty kościelne i instrumentalne canzony. Canzony Mielczewskiego, przeznaczone na duet skrzypcowy i basso continuo lub dwoje skrzypiec, fagot (puzon lub wiolonczelę) i b.c., są bardziej rozbudowane i reprezentują dużo dojrzalszy styl barokowy niż concerti Jarzębskiego.Pośród tego typu utworów wyróżnia się Canzona prima à 2, zarówno ze względu na największe rozmiary, jak i na wprowadzenie cytatów z polskiej muzyki popularnej (np. melodia pieśni Ach, meczek) i tanecznej (m.in. rytmy mazura i poloneza).

Cysterski mnich Stanisław Sylwester Szarzyński jest reprezentantem pokolenia kompozytorów działających na przełomie XVII i XVIII wieku, czyli w okresie dojrzałego baroku. Zasłynął jako obdarzony nieprzeciętną inwencją melodyczną twórca koncertów kościelnych (m.in. urokliwe Jesu spes mea) oraz bardziej rozbudowanych kantat (Completorium, Litania cursoria), w których zaznaczają się wyraźne wpływy muzyki włoskiej. Jedynym utworem czysto instrumentalnym Szarzyńskiego, jaki dotrwał do naszych czasów dzięki kopii z 1706 roku, jest Sonata na dwoje skrzypiec i organy.

Michał Zieliński

Program „Cuda świata: XVII-wieczna angielska Maska” prezentuje muzykę angielską z czasów, gdy na dworze angielskich królów popularne były inscenizacje muzyczne zwane „maskami”. Na dworze angielskim w XVI i XVII wieku organizowano imponujące, trwające niejednokrotnie cały wieczór spektakle muzyczno-taneczne, w których brali udział tancerze, aktorzy, śpiewacy, instrumentaliści, znaczące osobistości, a nieraz nawet sam Król czy Królowa. Najznamienitsi poeci, kompozytorzy, projektanci, choreografowie, technicy i architekci byli angażowani przy realizacji tych spektakularnych, pełnych efektów specjalnych widowisk. Zespół Echo du Danube z pieśni, tańców i poezji angielskiej stworzył swoją własną "Maskę".

Kolekcja pieśni lutniowych Johna Maynarda pt. „The XII Wonders of the World” (12 cudów świata), w której znaleźć można ironiczne i satyryczne portrety osób i ich zawodów, czasem także konkretnych, znanych osobistości, stała się podstawą kontekstu tematycznego tej nowo zaaranżowanej maski. Poszczególne jej części to sceny obrazujące życie, miłość i śmierć, prawdziwe "cuda świata". Koncert „Cuda świata: XVII-wieczna angielska Maska" to ciekawe spojrzenie na praktykę muzyczną XVII wiecznej Anglii a jednocześnie ukazanie w jaki sposób historyczne inspiracje mogą stanowić pretekst do kreowania autorskich programów muzycznych. Do realizacji projektu zespół Echo du Danube dobrał interesujący i barwny zestaw instrumentów w połączeniu ze śpiewem.

Christian Zincke